“anonim” Halk Türkülerinin telif hakları..
Yurdumuzda, yüzyıllar boyu kuşaktan kuşağa çalınıp söylene gelen,milli kültür ve musikimizin bölgesel nitelikli “anonim” halk türkü ve manilerinin463O Sayılı yasanın bahse konu maddesinde yer almamış olması nedeniyle telif haklarından yararlanamamaktadır.
Günümüzde anonim eserlerin .Anayasanın 63. Maddesinde,ayrıca da Kültür ve Turizm Bakanlığının.-16.04.2003 tarih ve 4848Sayılı yasasıyla korunması gerekirken ,şu anda maalesef tıpkı eski hukuktaki “lûkata”(Sahipsiz bir malı ihraz eden ona malik olur” uygulaması ile haksızlıklar sürdürülmekte kültür değerlerimiz giderek ….yok olmaktadır….:
…
Oysa “.SAHİPSİZ ŞEYLER İLE MENFAATİ UMUMA AİT MALLARIN, DEVLETİN HÜKÜM VE TASARRUFU ALTINDAKİ bu kültür değerlerimiz..ŞAYET, 4630 SAYILI YASA İLE KORUNMA ALTINA ALINMAZ İSE YAKIN GELECKTE ADINDAN BİLE SÖZ EDİLEMEYECEKTİR..
Not :Anonim Halk Eserleri,Tüm dünyada (örneğin,Şili’de)”geleneksel kültüreserleri” başlığı ile , HALKINKÜLTÜRELMÜLKÜ kabul edilip, yasalarla korunurken, bizde.tam tersi…bu güne kadar herhangi bir koruyucu yasa hükmü dahi söz konusu değildir..
TALEBİMİZ….463O Sayılı yasanın, ilgili maddesine aşağıda mavi harflerle belirtilen ifadenin eklenmesidir…
EK MADDE 3/a”MUSİKİ ESERLERİ, HER NEVİ, BÖLGESEL NİTELİKLİ, SÖZLÜ VeSÖZSÜZ-HALK MÜZİĞİNİN“ ANONİM”ESERLERİNİ DE KAPSAR.”…
(TANIMLAR) :
ANONİM ESER…(TANIM) :İlk besteleyeni(söz ve müziğinin kime ait olduğu)bilinmeyen, hafızalarda korunup, halkın ortak söylemi haline gelen, usul-makam ve icra tekniği açısındantamamen bölgesel özellikler gösteren ,sözlü-sözsüz.her tür musiki Eserleridir.
NOT : THM.deki “anonim” sözcüğünün..TSM.deki karşılığı “lâedri”(bestekârı bilinmeyen eser adı) ile anılır.
ANONİM ESERİN HAK SAHİPLERİ … Kimler olmalı..?
Özgün, kaynak eser üzerindeki haklar saklı kalmak kaydıyla..ilgili …
yörenin,Vakıf,Belediye ya da Kültür müdürlüklerine tahsis edilmelidir görüşündeyiz.
DERLEYİCi….(tanım) : Yerel nitelikli“Anonim Eserlerin( halk türküleri,maniler,hikayeler,masallar..vb).sanatsal ve bilimsel katkısıyla, ehil taşıyıcısın (aktaranın)dan- kurallara uygun, aslı ile belirleyip, kullanıma(icraya)hazır hale getiren mali hak sahibi uzman kişidir.
Derleme eser Nedir…?, derleyicinin,gerçek bilgi, becerive emeği karşılığı,,aktarıcıdanbelirlediği bölgesel niteliklianonimmüzik eserleridir.
NOT :DERLEME..sözü..Toplama”sözünden farklıdır.Zira,.toplama,genelde,yöntemsiz şekilde rastgele seçilen bir çok şeyin, bir araya getirilip depolanmasını anlatır.
Dikkat…!TRT.nin, THM.derlemelerinde hem derleyen,hem de aktaranın kendini kaynak göstererek aynı kişi sıfatını taşımış olması,yasalarda intihal(hırsızlık)suçunu doğurur..Zira,kişi kendisindenderleme yapamaz. Başka bir anlatımla…TRT.deki Anonim eserlerde,derleyen kişi kendisini hem “kaynak kişi” göstermiş ve hem de derleyen…Oysa Kaynak kişi zaten derleyici olamaz. Ya..sadece bestekâr…ya da sadece DERLEYEN sıfatını taşımalıdır..
TRT.nin belgelerindeki,Kaynak kişi sözü,eserin bestekârı olmayıp,sadece.geleneksel yapı içindeustalarından öğrenilip hafızalardakorunan,.daha sonra bunları derleyiciyeaktaran..taşıyıcı kişiden başka bir şey olamaz..Şu halde,akla şöyle bir soru geliyor..
Dikkat…!TRT.deki..KAYNAK KİŞİ SÖZÜ,hiçbir zaman, gerçek eser sahibini yansıtmayan,sahte ve aldatmacabir sözcüktür.Acaba….bu tarz ifadeyle,.zihinlerde“Aba altından sopa gösterilerek ” anonim eserlerin telif hakları intihalen (hırsızlık ile) sahiplenilmeye mi çalışılıyor..?
Dikkat…!...TRT. Ne yapmalıydı…? Tıpkı M.SARISÖZEN’İN yaptığını… yani….“kaynak kişi” sözünü kullanmamalıydı..Yerine ..”aktaran” karşılığında,“kimden alındığı”..ifadesini kullanılmalıdır.TRT…”Kaynak kişi” sözünü kullanarak bu hatayı yapana göz yummakta ,ortağı ile birlikte yasal suç işlemektedir.Eğe,”Vasıtalı kaynak kişi.” denseydi belki suçunu hafifletmiş olurdu . ..
(DERLEME FİŞLERİ(Tutanak) : Anonim eserlerin belirlenmesinde, derleyiciler tarafından kullanılması gerekli,hukuki açıdan ise önemli karine sayılan resmi belgeler olup, aşağıdaki bilgileri içerir.
Anonim Eserin :-Yöresi. …-Kimden alındığı (aktaran)./.”Kaynak kişi”-Eserin adı,.--.Metronomu…-Derleyen -Derleme yer ve tarihi,…-Notaya alanı..
Doç. Burhan TARLABAŞI
NOT: Anonim eserlere ilişkin mali hakların dağılımında;..”Defineyi keşfeden,kıymetinyarısını alır” (M.K.696/3)hükmünün “derleyici” hisselerine örnek olabileceği görüşündeyiz.
